Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης συμμετείχε σε διαδικτυακή συζήτηση με θέμα «Κλιματική Αλλαγή: Μία υπαρξιακή κρίση», την οποία διοργάνωσε το Harvard Business School Club of Greece.
Αναλυτικά, όλες οι παρεμβάσεις του Πρωθυπουργού σε ανεπίσημη μετάφραση από τα αγγλικά:
Στέλιος Ζαββός: Κύριε Πρωθυπουργέ, είστε ένας από τους ηγέτες που διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο ζήτημα της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην Ευρώπη και την απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα στην Ελλάδα. Ποιο είναι το όραμά σας για την ενεργειακή μετάβαση της Ελλάδας; Ποιες είναι οι δράσεις που έχετε θέσει ως προτεραιότητα για να πετύχετε το στόχο της μείωσης των εκπομπών κατά 55% έως το 2030 και μηδενικές εκπομπές μέχρι το 2050; Πώς σκοπεύετε να χρηματοδοτήσετε αυτήν την ενεργειακή μετάβαση που απαιτεί σημαντικούς πόρους;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Καταρχάς σας ευχαριστώ για την πρόσκληση να συμμετάσχω σε αυτό το πάνελ που απαρτίζεται από διακεκριμένες προσωπικότητες. Είναι χαρά μου που σας βλέπω. Θα ήθελα να ξεκινήσω συγχαίροντας τον Frans Timmermans για τα ηγετικό του ρόλο και τους στόχους που έχει θέσει, με όραμα, για λογαριασμό της ΕΕ. Η Ελλάδα στήριξε εξ αρχής τους φιλόδοξους στόχους της ΕΕ, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, την ατζέντα «Fit for 55» και την επιδίωξη να είμαστε κλιματικά ουδέτεροι έως το 2050. Πιστεύω πως, ως χώρα, είμαστε πρωτοπόροι σε διάφορα μέτωπα και στην κατάρτιση ενός συγκεκριμένου σχεδίου για το πώς μπορούμε να πετύχουμε αυτούς τους φιλόδοξους στόχους.
Η πρώτη μας προτεραιότητά, Στέλιο, ήταν να αναμορφώσουμε πλήρως τον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής. Ήδη πριν από δύο χρόνια -πριν τις διαβουλεύσεις στη Σύνοδο COP26 που περιστράφηκαν γύρω από τον άνθρακα- είχαμε λάβει την απόφαση να προχωρήσουμε στο σταδιακό κλείσιμο όλων των λιγνιτικών ηλεκτροπαραγωγικών μονάδων, το αργότερο μέχρι το 2028. Ήταν μία φιλόδοξη απόφαση τότε. Πολλοί μας κατηγόρησαν ότι επρόκειτο για πρόωρη απόφαση, ωστόσο μας επέτρεψε να είμαστε πρωτεργάτες στην ανάπτυξη πολιτικών για τη Δίκαιη Μετάβαση. Πριν από δύο μόλις ημέρες βρέθηκα στη Δυτική Μακεδονία, αν θέλετε κατά μία έννοια στην ελληνική «ζώνη του άνθρακα», όπου συζήτησα με πολίτες για το φιλόδοξο σχέδιο μετάβασης Δίκαιης Μετάβασης που έχουμε θέσει σε εφαρμογή.
Με χαροποιεί ότι βλέπω ότι πολλές άλλες χώρες ακολουθούν το παράδειγμά μας και επιταχύνουν την απεξάρτησή τους από τον άνθρακα. Αυτή θα είναι η νούμερο ένα προτεραιότητά μας τουλάχιστον έως το 2030 και θα έχει τη μεγαλύτερη συμβολή στη μείωση των εκπομπών μας. Μόλις καταθέσαμε στη Βουλή το πρώτο σχέδιο Κλιματικού Νόμου, το οποίο κινείται σε δύο άξονες. Πρώτα απ ‘όλα, δημιουργεί το κατάλληλο πλαίσιο διακυβέρνησης για να διασφαλίσουμε την παρακολούθηση της υλοποίησης όλων των στόχων μας, κι ότι έχουμε τους κατάλληλους μηχανισμούς για την ανάμειξη όλων των ενδιαφερομένων στην επίτευξη αυτών των στόχων. Και φυσικά θέτει επίσης μία σειρά από ενδιάμεσους στόχους που σχετίζονται με μεγάλες πρωτοβουλίες που πρέπει να αναλάβουμε στην πορεία προς την απανθρακοποίηση.
Έχουμε επίσης αποφασίσει να θέσουμε έναν ακόμα ενδιάμεσο στόχο, που αφορά τη μείωση των εκπομπών κατά 80% έως το 2040, προκειμένου να έχουμε καλύτερη ορατότητα όσον αφορά τις μακροπρόθεσμες πολιτικές μας.
Θέσατε ένα ερώτημα σχετικά με τη χρηματοδότηση, η οποία φυσικά είναι μια από τις μεγάλες προκλήσεις όσον αφορά την πράσινη μετάβαση. Επιτρέψτε μου να κάνω δύο σύντομα σχόλια.
Καταρχάς, πιστεύω ότι το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF) ήταν ένα ορόσημο στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Για την Ελλάδα σημαίνει 32 δισεκατομμύρια ευρώ πρόσθετα κεφάλαια κατά την επόμενη πενταετία, εκ των οποίων τα 19 δισ. θα είναι άμεσες επιχορηγήσεις, κι ένα σημαντικό ποσοστό αυτών αφορά την πράσινη μετάβαση.
Και φυσικά ο στόχος συνολικά είναι να διασφαλίσουμε ότι αξιοποιούμε ιδιωτικά κεφάλαια προκειμένου να δημιουργήσουμε έργα που θα είναι ορθολογικά από οικονομικής άποψης για τη συμμετοχή ιδιωτών επενδυτών.
Η δεύτερη μεγάλη συζήτηση, που θα γίνει στο επίπεδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, αφορά το μέλλον του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Ανήκω στο στρατόπεδο αυτών που πιστεύουν ότι οι φιλόδοξοι στόχοι που έχουμε θέσει εμείς οι ίδιοι θα απαιτήσουν την επανεξέταση της δημοσιονομικής πολιτικής μας μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Και οι περιορισμοί του προηγούμενου Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης είναι, ειλικρινά, παρωχημένοι. Πιστεύω ότι ήταν παρωχημένοι ήδη προτού θέσουμε τους πολύ φιλόδοξους στόχους για την προστασία του κλίματος, αλλά είναι αναμφίβολα τώρα, τη στιγμή που είναι ξεκάθαρο ότι θα χρειαστούμε αυξημένους πόρους για επενδύσεις που θα αποδώσουν μακροπρόθεσμα.
Πιστεύω ότι η εξεύρεση της σωστής ισορροπίας μεταξύ της χρηματοδότησης και της πράσινης μετάβασης, διατηρώντας παράλληλα τη δημοσιονομική πειθαρχία, αυτή θα είναι μία πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση που θα έχουμε στο Συμβούλιο κατά τον επόμενο χρόνο.
Στέλιος Ζαββός: Οι πρόσφατες αυξήσεις στις τιμές του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας ενδέχεται να προκαλέσουν λαϊκή δυσαρέσκεια ενάντια στους στόχους καθαρής ενέργειας. Αυτές οι αυξήσεις στις τιμές θα συνεχιστούν κατά τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια. Πώς θα διαφυλάξετε το όραμά σας για την Ελλάδα στην εποχή μετά τον άνθρακα, διατηρώντας τα επιτεύγματα που σχετίζονται με την απεξάρτηση από τον άνθρακα και φροντίζοντας ταυτόχρονα την ίδια την κοινωνία;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Πρόκειται για μία δύσκολη ερώτηση η οποία δεν έχει απαραίτητα μία αυτονόητη απάντηση. Ενώ είναι σε εξέλιξη η απεξάρτησή μας από τον άνθρακα, αναγνωρίζουμε ότι το φυσικό αέριο διαδραματίζει σημαντικό ρόλο ως μεταβατικό καύσιμο έως ότου φτάσουμε σε ένα πολύ υψηλό ποσοστό διείσδυσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, και φυσικά μέχρι να λύσουμε το θέμα της αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας δημιουργώντας παράλληλα τις απαραίτητες διασυνδέσεις ώστε να έχουμε μία αγορά όπου η μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας θα είναι πολύ εύκολη.
Επομένως, οι αυξήσεις στις τιμές του φυσικού αερίου αποτελούν ήδη σοβαρό πλήγμα. Και το ερώτημα που πιθανότατα δεν έχουμε ακόμη απαντήσει είναι εάν πρόκειται για γεγονός που δεν θα επαναληφθεί ή εάν υπάρχουν διαρθρωτικά προβλήματα που αφορούν την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Γνωρίζω ότι ο Frans Timmermans θεωρεί πως δεν ισχύει το δεύτερο ενδεχόμενο. Εγώ τάσσομαι υπέρ της προσέγγισης που έχουμε για μία πιο ελεύθερη αγορά ενέργειας. Ταυτόχρονα όμως, αν υπάρχουν εφικτές παρεμβάσεις, είτε αφορούν την αποθήκευση αερίου είτε αφορούν την ιδέα -η οποία εξακολουθεί να είναι ιδέα, δεν ξέρω πώς θα λειτουργούσε εάν το κοιτούσαμε ενδελεχώς- για αγορές αερίου κεντρικά από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ώστε να αυξήσουμε την ισχύ μας στην αγορά, πρέπει ασφαλώς να σκεφτόμαστε και να εξετάζουμε τέτοιες ιδέες.
Την ίδια στιγμή, θα πρέπει εξηγούμε με πειστικά επιχειρήματα στους πολίτες μας μας ότι οι ανανεώσιμες πηγές αποτελούν, αυτή τη στιγμή, τη φθηνότερη πηγή ηλεκτρικής ενέργειας. Το γεγονός, λοιπόν, ότι αυξάνεται η τιμή του φυσικού αερίου δεν αποτελεί επιχείρημα υπέρ της παράτασης της χρήσης άνθρακα. Καλούμαι συνεχώς να απαντήσω σε αυτό το ερώτημα. Αλλά θα πρέπει επίσης να γνωρίζουμε ότι η στήριξη των νοικοκυριών συνεπάγεται σημαντικό κόστος. Αν δεν μπορούμε να το επωμιστούμε, αν δεν μπορούμε να αμβλύνουμε την αύξηση στους λογαριασμούς ρεύματος, τότε κινδυνεύουμε να χάσουμε τη στήριξη της κοινωνίας, καθώς σε αυτή την περίπτωση η πράσινη μετάβαση θα γίνει ιδιαίτερα επώδυνη, ειδικά για τα κοινωνικά στρώματα που έχουν μικρότερα εισοδήματα.
Εμείς, όπως και οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, αξιοποιούμε πόρους -στην περίπτωσή μας πρόκειται για έσοδα από το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων ρύπων (ETS), αλλά θα μπορούσαν να είναι άμεσες ενέσεις από τον προϋπολογισμό- στην προσπάθειά μας να μετριάσουμε την αύξηση στην τιμή του φυσικού αερίου. Εάν αυτό γίνει διαρθρωτικό πρόβλημα, ένα μεγαλύτερης διάρκειας πρόβλημα, τότε θα είχε μεγάλο κόστος και θα γινόταν δυσκολότερη η αντιμετώπιση του προβλήματος από πλευράς προϋπολογισμού.
Να πω κάτι τελευταίο. Η ύπαρξη εναλλακτικών πηγών προμήθειας φυσικού αερίου είναι προφανώς σημαντική. Γι’ αυτό και η Ανατολική Μεσόγειος συνιστά μία σημαντική περιοχή για την Ευρώπη. Τα κοιτάσματα φυσικού αερίου που έχουν εντοπιστεί στην Ανατολική Μεσόγειο δεν είναι βεβαίως εφάμιλλα με τις ποσότητες που εισάγουμε από τη Ρωσία. Ωστόσο, σίγουρα θα μπορούσαν να προστεθούν στο ενεργειακό μας μείγμα και να μας βοηθήσουν να μειώσουμε την εξάρτησή μας από το αέριο που εισάγουμε από τη Ρωσία. Γι’ αυτό το λόγο, τα έργα υποδομής έργα κοινού ενδιαφέροντος, είτε πρόκειται για αγωγούς είτε για το αντίστοιχο των αγωγών – αναφέρομαι στη συνεχή ροή του Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου, πιθανώς από την Αίγυπτο στην Ελλάδα και από την Ελλάδα στο ευρωπαϊκό σύστημα φυσικού αερίου, είναι τόσο μεγάλης σημασίας.
Υπάρχει, λοιπόν, μια γεωπολιτική διάσταση σε αυτό που συμβαίνει στην Ανατολική Μεσόγειο, η οποία είναι σημαντική όχι μόνο για την Ελλάδα, την Κύπρο, αλλά για ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Και γι’ αυτό πιστεύω ότι πρέπει να δώσουμε μεγαλύτερη έμφαση στη δική μας περιοχή του πλανήτη, όχι μόνο ως πράξη αλληλεγγύης προς την Ελλάδα και την Κύπρο, αλλά επειδή αυτό που συμβαίνει στη δική μας περιοχή είναι σημαντικό για τη μακροπρόθεσμη ενεργειακή σταθερότητα της Ελλάδας.
Για παράδειγμα -να αναφέρω ένα τελευταίο στοιχείο- σχεδιάζουμε να κατασκευάσουμε ηλεκτρική διασύνδεση με την Αίγυπτο. Αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί η Αίγυπτος, φυσικά, έχει πρόσβαση σε πολύ φθηνή ανανεώσιμη ενέργεια. Και όταν μιλάμε για διασυνδέσεις μεταξύ Βόρειας Αφρικής και Ευρώπης, το φυσικό σημείο εισόδου για φθηνή ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται στη Βόρεια Αφρική θα ήταν η Ελλάδα. Ένα από τα φυσικά σημεία εισόδου τουλάχιστον. Στο κοντινό μέλλον ή και λίγο αργότερα, η Ελλάδα θα μπορούσε να αποτελέσει σημείο εισόδου και για το πράσινο υδρογόνο. Επομένως, θα πρέπει να εξετάσουμε και την γεωπολιτική της ενέργειας και να μην επικεντρωθούμε μόνο στο τι συμβαίνει με τη Ρωσία. Η Ρωσία είναι, φυσικά, πολύ σημαντική, αλλά δεν θα πρέπει να είναι ο μοναδικός μας προμηθευτής φυσικού αερίου ή ηλεκτρικής ενέργειας ή υδρογόνου στο μέλλον.
Στέλιος Ζαββός: Καταρχάς, οι θεατές μας έχουν επισημάνει διάφορα σημεία. Θέλουν να συγχαρούν τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας που έχει μετατρέψει την Ελλάδα σε βασικό παίκτη στις πρωτοβουλίες πράσινης ενέργειας. Επισημαίνουν ότι στην Ελλάδα λαμβάνει χώρα ουσιαστική αλλαγή. Η μείωση των εκπομπών που προκαλεί η ναυτιλία αποτελεί επιδίωξη τόσο για την Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και για εσάς προσωπικά. Έχετε επανειλημμένα ενθαρρύνει τον κλάδο της ελληνικής ναυτιλίας να αναλάβει πρωτοβουλίες για την καθιέρωση συγκριτικού πλεονεκτήματος, με νέες καινοτόμες τεχνολογίες και νέα καύσιμα. Ποια είναι σήμερα η κατάσταση και ποια είναι η θέση σας για την παραγωγή, αποθήκευση και μεταφορά υδρογόνου; Ευχαριστώ.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Η παγκόσμια ναυτιλία ευθύνεται για λίγο λιγότερο από το 3% των παγκόσμιων εκπομπών. Σχεδόν το 90% των εμπορευμάτων μεταφέρονται μέσω θαλάσσης και δεν είναι σαφές προς το παρόν πώς θα μπορούσε να γίνει η απανθρακοποίηση του κλάδου. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πιστεύω ότι χρειαζόμαστε περισσότερους πόρους και ταυτόχρονα χρειάζεται περισσότερη έρευνα όσον αφορά τις διαθέσιμες τεχνολογίες, ώστε να μπορέσουμε προωθήσουμε τις απαραίτητες αλλαγές για τη μείωση του αποτυπώματος της ναυτιλίας, από πλευράς εκπομπών, σε παγκόσμιο επίπεδο. Έχουμε προτείνει την ίδρυση Ερευνητικού Κέντρου Εναλλακτικών Θαλάσσιων Καυσίμων και Τεχνολογιών της ΕΕ.
Επίσης, έχω ενθαρρύνει τους Έλληνες πλοιοκτήτες να έχουν ρόλο πρωτοπόρου κι όχι να ακολουθούν σε ό,τι αφορά την πράσινη μετάβαση, καθώς διαδραματίζουμε σημαντικό ρόλο στις παγκόσμιες θαλάσσιες μεταφορές. Αλλά δεν είναι ακόμη σαφές το ποια τεχνολογική καινοτομία θα επικρατήσει. Και αυτό δεν αφορά μόνο τους εφοπλιστές, αλλά και και αυτούς που αναπτύσσουν τη σχετική τεχνολογία. Αφορά, λοιπόν, τους μεγάλους κατασκευαστές κινητήρων. Αφορά τα μεγάλα ναυπηγεία. Πρέπει, λοιπόν, όλοι να συνεργαστούμε και να βεβαιωθούμε πως δεν θα υπονομεύσουμε την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής ναυτιλίας στην πορεία.
Η ναυτιλία -καθώς είναι εξ ορισμού μια παγκόσμια βιομηχανία- πρέπει να είναι πολύ ευαίσθητη ως προς τις ρυθμίσεις που θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών ναυτιλιακών εταιρειών. Επί της αρχής, έχουμε συζητήσει την επέκταση του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων ρύπων ώστε να καλύπτει και τη ναυτιλία. Δεν είμαστε αντίθετοι σε αυτό, αλλά θα πρέπει απλώς να συμβεί με τρόπο που να διασφαλίζει ότι τα έσοδα από το σύστημα αυτό κατανέμονται ορθώς, δίκαια και κατ’ αναλογία.Είμαι πεπεισμένος ότι θα βρούμε τη λύση για την απανθρακοποίηση της ναυτιλίας. Απλώς δεν είναι σαφές, προς το παρόν, ποια θα είναι αυτή η λύση.
Ένα πολύ σύντομο σχόλιο, σε συνέχεια αυτού που είπε ο Frans Timmermans στην προηγούμενη παρέμβασή του διότι πιστεύω ότι είναι απολύτως ζωτικής σημασίας όσον αφορά την κοινωνική συνοχή και την πράσινη μετάβαση. Πιστεύω ότι είναι πολύ, πολύ σημαντικό να διασφαλίσουμε ότι οι θετικές επιπτώσεις των πολιτικών μας -τουλάχιστον πολιτικών που χρηματοδοτούνται επί του παρόντος μέσω καινοτόμων χρηματοδοτικών εργαλείων όπως το RRF- γίνονται αισθητές από όσο το δυνατόν περισσότερους πολίτες.
Επιτρέψτε μου να σας δώσω μόνο ένα παράδειγμα. Η ενεργειακή αναβάθμιση κτηρίων αποτελεί, κατά τη γνώμη μου, μια από τις πολιτικές που είναι επωφελείς για όλους. Μετριάζει το περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Μειώνει τους λογαριασμούς ρεύματος. Δημιουργεί πολλές θέσεις εργασίας. Στηρίζει την τοπική βιομηχανία. Ας διασφαλίσουμε λοιπόν ότι παρέχουμε στους πολίτες απτά αποτελέσματα έργων που έχουν θετική καθαρή αξία, χωρίς να απαιτείται σημαντική πρόσθετη χρηματοδότηση για την υλοποίησή τους, για να συνταχθούν με αυτή την προσπάθεια. Αν όλο αυτό αφορά μόνον την ελίτ και το συζητάμε στα όμορφα fora όπου συμμετέχουμε -όπως το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ- τότε πολύ φοβάμαι ότι θα βρεθούμε αντιμέτωποι με την κοινωνική κοινωνική αντίδραση στην οποία αναφέρθηκε ο Frans νωρίτερα.
Και φυσικά, θα έλεγα πως ότι οι σημερινοί αντιεμβολιαστές είναι αυτοί που αύριο θα αμφισβητήσουν την πράσινη μετάβαση. Το βλέπουμε ήδη ξεκάθαρα στην Ελλάδα, με τους πολέμιους των ανεμογεννητριών. Μπορεί να δει κανείς την ανάδυση θεωριών συνωμοσίας κάθε είδους σχετικά με την πράσινη μετάβαση. Επομένως, τα απτά οφέλη για τους πολίτες είναι η πρώτη μου προτεραιότητα όσον αφορά τον σχεδιασμό πολιτικών, από αρχή του σχεδιασμού, διότι πρέπει να οικοδομήσουμε τη δυναμική προς αυτή την κατεύθυνση.
Στέλιος Ζαββός: Η Μεσόγειος επηρεάζεται σοβαρά από την κλιματική αλλαγή ενώ αντιμετωπίζει πολλά περίπλοκα ζητήματα, από τη νομοθεσία για την υπεράκτια αιολική ενέργεια μέχρι την ιχθυοκαλλιέργεια. Ποιες δράσεις σχεδιάζετε, σε περιφερειακό επίπεδο, για τη Μεσόγειο;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Είδαμε τι συνέβη στην περιοχή της Μεσογείου αυτό το καλοκαίρι. Αισθανόμαστε τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Το νιώθουμε σήμερα. Πυρκαγιές, πλημμύρες, ακραία καιρικά φαινόμενα που γίνονται ο κανόνας παρά η εξαίρεση. Δημιουργήσαμε Υπουργείο Πολιτικής Προστασίας και Κλιματικής Κρίσης για να συντονίσουμε τις πολιτικές μας. Υπάρχουν πολλά περισσότερα που μπορούμε να κάνουμε, Αντιπρόεδρε Timmermans, στο επίπεδο του συντονισμού της αντίδρασής μας για την πολιτική προστασία. Το υπ’ αριθμόν ένα καθήκον μας προς τους πολίτες μας είναι να προστατεύσουμε τις ζωές τους και τις περιουσίες τους. Και έχουμε ενδιαφέρουσες ιδέες σε αυτόν τον τομέα.
Όταν μιλάμε για τις θάλασσες αυτές καθαυτές, πρέπει να συνεργαστούμε πιο στενά και περισσότερο με στόχο να διασφαλίσουμε ότι θα απαγορευτεί η αλιεία σε μεγαλύτερα τμήματα των θαλασσών μας. Διαφορετικά τα ιχθυαποθέματά μας θα συνεχίσουν να εξαντλούνται. Αυτές οι πολιτικές είναι όντως αποτελεσματικές. Θα έχουμε μεγαλύτερους πληθυσμούς ψαριών εάν απλώς προστατεύσουμε μέρος των θαλασσών μας. Άρα είναι μία αμοιβαία επωφελής κατάσταση και για τους ψαράδες μας, αλλά θα πρέπει να τους πείσουμε να συστρατευτούν μαζί μας. Θα πρέπει ακριβώς να τους δείξουμε πώς θα επωφεληθούν και αυτοί.